Ülkemizin Yaptığı Tüm Kongreler ve Genelgeler Nelerdir? (1 Viewer)

[Levin`]

GENELGELER VE KONGRELER

HAVZA GENELGESİ (28 Mayıs 1919)

Havza’ya gelir gelmez Anadolu’daki askerive sivil mülki amirlerine telgraf çeken Mustafa Kemal bu makamlardan bulunduğu istekleri genelgeyle bildirmiştir. Bu genelgeye göre;

• Silahların teslim edilmemesi
• Orduların dağıtılmaması
• İşgallerin mitinglerle protesto edilmesi
• İstanbul Hükümeti’ne ve İtilaf devletlerine protesto telgraflarının çekilmesi
• İşgallerin haksızlığının dünyaya duyurulması
• Her yerde Müdafaa-i Hukuk derneklerinin kurulması
• Millete, ülkenin içinde bulunduğu acı durumun ve felaketin boyutlarının anlatılması istenmiştir.

NOT: Havza genelgesindeki mitinglerin en büyüğü İstanbul mitingidir. İtilaf devletleri mitingi dağıtarak birçok Türk aydını Malatya sürgün etmiştir.



HAVZA GENELGESİNİN ÖNEMİ

• Halk uyarılmaya çalışılmış, halkın harekete geçmesi, bilinçlenmesi ve ümitlenmesi sağlanmak istenmiş ve başarılı olunmuştur.
• Dünyada kamuoyu baskısı oluşturulması hedeflenmiştir.
• Havza’da başlayan protesto mitingi İstanbul dahil ülkenin diğer yerlerine yayılmıştır.
• İstanbul’a protesto telgrafları çekilmiştir.

UYARI: Bu gelişmelerden sonra Mustafa Kemal İstanbul’a çağrılmış, ancak o buna uymamıştır.



AMASYA GENELGESİ (22 Haziran 1919)

• Havza’dan Amasya’ya geçen Mustafa Kemal sağduyu sahibi komutanlarla toplantı yaparak alınan kararlar genelge şeklinde yayınlanır.

• Genelgeye imza atan yetkililer kimlerdir ?
  • Rauf orbay
  • Refet Bele
  • Ali Fuat Cebesoy

• Kazım Karabekir telgrafla onayladıklarını
• Cemal Paşa bildirerek katılmışlardır.

Amaç: İtilafların işgalleri karşısında Anadolu’da başlayan Müdafaa-i Hukuk hareketini tek çatı altında birleştirmek ve bunun sağlanması için ulusal bir kongrenin toplanmasını (Sivas’ta) hızlandırmaktır.



AMASYA GENELGESİ KARARLARI

- Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir.

• Kurtuluş savaşının gerekçesi ilk kez belirtilmiştir.
• Halka içinde bulunduğu durum belirtilmiştir.

- İstanbul Hükümeti üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirememektedir. Bu durum milletimizi yok olmuş gibi göstermektedir.

• İlk kez İstanbul Hükümetinin sorumluluğunu yerine getiremediği ilan edilmiştir.

- Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.

• Kurtuluş savaşının yöntemi ve amacı ilk kez belirtilmiştir.
• Üstü kapalı da olsa ilk kez ulusal egemenlik düşüncesinden bahsedilmiştir. Yani Cumhuriyet rejiminin ilk işaretidir.
• Yeni bir devlete doğru gidildiğinin ilk işaretleri verilmiştir.
• Tek kurtuluşun halkın çalışmaları olduğu belirtilmiştir.

- Milletimizin haklarını dünyaya duyurmak için her türlü etki, denetimden uzak milli bir kurul oluşturulmalıdır.

• İlk defa milli bir kurulun “Temsil Krululu”nun oluşturulmasına karar verilmiştir.
• Ulusal irade gündeme getirilmiştir.

- Anadolu’nun en güvenli yeri olan Sivas’ta ulusal bir kongrenin toplanması kararlaştırılmıştır.



- Delegelerin seçimini Reddi İlhak Cemiyeti, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ve belediyelerce yapacak, bu durum milli bir sır olarak kalacaktır.





- Doğu illeri adına 10 Temmuz’da Erzurum’da bir kongre toplanacaktır. Kongreye katılan delegeler kongre bitiminden sonra Sivas’a hareket edeceklerdir.

• Erzurum ve Sivas kongrelerinin toplanması kararlaştırılmıştır.

- Mevcut askeri ve milli örgütler hiçbir şekilde dağıtılmayacak ve devredilmeyecektir.

AMASYA GENELGESİ’NİN ÖNEMİ

• Kurtuluş savaşının mücadele safhası başlamıştır.
• Kurtuluş savaşının amacı, gerekçesi ve yöntemi ilk kez belirtilmiştir.
• İlk kez Ulusal Egemenlik fikrinden bahsedilmiştir.
• İlk kez İstanbul’un Anadolu’ya hakim değil, bağlı olduğu belirtilmiştir.
• Erzurum ve Sivas Kongrelerinin toplanması kararlaştırılmıştır.
• Kongrenin Erzurum’da toplanma nedenlerinden biri de 15 Kolordunun burada halen görevine devam ediyor olmasıdır.

AMASYA GENELGESİ’NİN SONUÇLARI

• Mustafa Kemal’in görevinden alınmasına yönelik çalışmalar başlatıldı.
• Mustafa Kemal 7-8 Temmuz 1919’da askeri görev ve yetkilerinden vazgeçerek istifa etti. Böylece halka, Anadolu’daki sivil, askeri yönetime güvendiğini kanıtladı.

ERZURUM KONGRESİ (23 TEMMUZ- 7 AĞUSTOS 1919)

• Anadolu’da milli birliğin kurulması yönünde atılan ikinci adımdır.
• Mondros Ateşkes Antlaşmasının 24.maddesi Doğu Anadolu ile ilgiliydi. Doğu Anadolu’da altı karışıklıklar çıkarsa bu yerler işgal edilebilecekti. Amacı Doğu Anadolu’da Ermenilere yurt sağlamaktı.
• Doğu Anadolu illerinin haklarının savunulması için Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kuruldu. Cemiyetin yaptığı en önemli iş Erzurum Kongresinin toplanmasını sağlamasıdır.
  • Toplantının ilk günü mustafa Kemal kongre başkanlığına seçilir.
  • Mustafa Kemal kongreye Erzurum delegesi olarak katılır.
  • Yardımcı Rauf Orbay ve kongreyi toplayan da 15. Kolordu komutanı Kazım Karabekir’dir.

Erzurum Kongresi’nin Toplanmasındaki Amaçlar:

• Bölgenin sorunlarını görüşmek
• Bölgedeki güçleri birleştirmek
• Mücadelenin yöntem ve hedeflerini belirlemek
• Doğudaki Ermeni ve Rum tehlikesine karşı önlem almak
• İstanbul Hükümeti’nin Doğu Anadolu’nun Ermenilere bırakılması konusunda teslimiyetçi bir politika izlemesi
• Ermeni Devleti’nin kurulmasını engellemek

• Mustafa Kemal Erzurum’a geldikten kısa bir süre sonra 7-8 Temmuz 1919’da hem askerlik mesleğinden hem de İstanbul Hükümeti’nin kendine verdiği resmi görevden istifa etti. Böylece Erzurum Kongresi ilk sivil çalışması olmuştur.

• Erzurum Kongresi öncesinde Temsilciler Kurulu’nun seçiminde iki sorun tartışma konusu olmuştur.

1- Birincisi Mustafa Kemal ve beraberinde Erzurum’a gelen Rauf Orbay’ın kongreye katılma sorunuydu. Bu sorun iki delegenin (Kazım ve Cevat Beyler) istifasıyla çözümlendi.

2- İkinci önemli sorun ise Temsilciler Kurulu başkanlığı sorunuydu. Mustafa Kemal bazı nedenlerden dolayı kendisinin başkan seçilmesi gerektiğine inanıyordu.

• Erzurum Kongresi 23 Temmuz’da Mustafa Kemal’in başkanlığında Erzurum, Bitlis, Sivas, Trabzon ve Van illerinden gelen 54 delegeyle görüşmelere başladı.

ERZURUM KONGRESİ’NDE ALINAN KARARLAR

a) Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür bölünemez.



b) İstanbul Hükümeti vatanın bağımsızlığını sağlayamazsa geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümetin üyeleri milli kongre tarafından seçilecek, kongre toplanmış ise seçimi Temsil Heyeti yapacaktır.

• İlk kez geçici hükümet fikri ortaya atılmıştır.
• Bölgesel bir temsil heyeti seçilmiştir.
• İstanbul Hükümeti’ne alternatif yönetim düşüncesi oluşmaktadır.

c) Manda ve himaye kabul edilemez.



d) Ulusal güçleri (Kuvay-i Milliye) etkin, ulusal iradeyi egemen kılmak esastır.



e) Milli meclisin (Osmanlı Mebusan Meclisi) toplanmasına ve hükümetin yaptığı işlerin meclisce kontrol edilmesine çalışılacaktır.

• Meclisin, İstanbul hükümetini denetimi altına alması hedeflenmiştir.

f) Her türlü yabancı işgal ve müdahelesine karşı millet birlik olarak haklarını savunacaktır.



g) Doğu Anadolu’da Ermeni devleti kurulması kabul edilemez. Her türden yabancı devlet işgaline ve müdahelesine karşı ulus birleşerek karşı koyacaktır.

• Bu madde ile doğudaki tüm cemiyetler tek çatı altında birleştirilmiştir.

h) Hristiyan azınlığa siyasi hakimiyet ve sosyal dengemizi bozan ayrıcalıklar verilemez. Ancak bu vatandaşların canları, malları ve ırzları her türlü saldırıdan korunacaktır.



i) Ülkemizi istila emeli taşımayan her devletin yardımı alınacaktır.



j) Ulusal irade ve toplanan ulusal güçler padişahlık ve halifelik makamını kurtaracktır.

• Ulusal egemenlik anlayışına ters düşen bu kararın alınmasının temel nedeni ortamın böyle bir değişikliğe hazır olmamasıdır.

ERZURUM KONGRESİ’NİN SONUÇ VE ÖNEMİ

• Toplanış şekli yönünden bölgesel, aldığı kararlar açısından ulusal bir kongredir.
• Vatanın bir bütün olduğu asla parçalanamayacağı ilk kez burada bildirildi.
• Kongrenin aldığı kararlardan I.madde Misak-ı Milli’de de yer aldı.
• Ulusal egemenliğin koşulsuz olarak gerçekleştirilmesine ilk kez burada karar verildi.
• Sivas Kongresi’ne ışık tutmuştur. Doğu Anadolu’daki tüm yararlı cemiyetler Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin çatısı altında birleştirildi. Ve Doğu Anadolu’da birlik ve beraberlik sağlandı.
• İlk kez;
  • Yeni bir devletin kurulması düşüncesi
  • Mada ve himaye fikrinin reddi
  • Yabancı azınlıklara ayrıcalıklar verilmemesi fikri kabul edilmiştir.

• Kongrede alınan kararları uygulamak amacıyla 9 kişilik Temsil Kurulu (bölgesel nitelikli) oluşturuldu. Başkanlığına Mustafa Kemal getirildi.

DİKKAT! İlk bölgesel Temsil Heyeti Erzurum Kongresi’nde oluşturuldu.



İstanbul Hükümeti’nin ve İşgal Güçlerinin Kongreye Tepkisi

• İstanbul Hükümetinin Tepkisi:

- Kongrenin tabandan geldiğini göremediler.

- Kongreyi sadece birkaç subayın işi sandılar. Bunları dağıtırsa başkaldırının sona ereceğini sandılar.

- Bir bildiri yayınlayarak kongreye katılanları tutuklanmasını istedi ise de bu emrini yerine getirecek makam bulamadılar.

• İşgal Güçlerinin Tepkisi:
  • Kongreyi kısa ömürlü ve cılız bir başkaldırı hareketi olarak değerlendirdiler ve fazla önemsemediler.

BİLGİ NOTU: İlk toplanan kongreKars İslam şurası, son toplanan kongre ise Pozantı kongresidir.



BU SIRADA BATI ANADOLU’DAKİ DERNEKLER BİRLEŞME YOLUNA GİTTİLER

• BALIKESİR (26-30 TEMMUZ 1919) ve ALAŞEHİR (16-25 AĞUSTOS 1919) KONGRELERİ
  • Bu kongreler Yunan işgaline tepki olarak düzenlenmiştir.
  • Amacı işgalleri durdurmaktır.
  • Silahlı mücadele kararı alınmıştır.
  • Balıkesir kongresi 5 kere toplandı ve padişaha bağlılığını bildirdi.
  • Alaşehir kongresinde seferberlik ilan edildi ve Yunanlılara karşı İtilaftan yardım istendi.
  • Bu kongrelerle Batı Cephesi açılmıştır.
  • Amasya Genelgesi kararları kabul edilmiştir.
  • Toplanış ve aldığı kararlar bakımından bölgeseldir.
  • Bunların dışında Edirne, Nazilli ve Muğla’da da kongreler toplanmıştır.
  • Batı Anadolu’da toplanan son kongre Afyon’dadır.

NOT: Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri; toparlayıcı ve bütünleştirici bir lidere sahip değildi. Bölgesel kararlar alan delegeler daha sonra Temsil Heyeti’ne bağlandılar.

SİVAS KONGRESİ (4-11 EYLÜL 1919 )

• Amasya Genelgesi’nde alınan karar gereğince ülkenin her tarafından gelen delegelerin katılımıyla oluşan milli bir kongredir.

• Kongreyi Engellemek Amacıyla İstanbul Hükümeti’nce Yapılan Engellemeler Şunlardır:
  • İşgal güçleri kongre toplandığı takdirde Sivas’ın işgal edileceğini bildirdiler.
  • Elazığ valisi Ali Galip kongreyi basmak, Mustafa Kemal ve arkadaşlarını tutuklamak üzere görevlendirildi. Mustafa Kemal’in zamanında aldığı önlemlerle bu girişimler boşa çıkartıldı.
  • Mustafa Kemal ilk gün bazı delegelerin engellemelerine rağmen gizli oylama sonucu başkanlığa seçildi.

• KONGRENİN AMACI
  • Vatanın bütünlüğüne girişilen saldırılara karşı önlem almak, yapılması gerekenleri belirlemek
  • Bütün milli cemiyetleri birleştirerek milli bütünlüğü sağlamak ve yapılacak mücadeleyi tek merkezde toplamak
  • Erzurum kongresinde alınmış kararları tüm ulusa mal etmek
  • Milli mücadelenin milli bir kongrenin seçeceği Temsil Heyeti ile yönetilmesini sağlamak

SİVAS KONGRESİ’NDE ALINAN KARARLAR

• Erzurum Kongresi kararları bazı değişiklik ve ilavelerle kabul edilerek tüm ulusa maledilmiştir.
• Yurttaki tüm milli dernekler Anadolu ve rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adıyla birleştirilmiştir. ( Kurtuluş Savaşı tek merkezden yönetilmeye başlanmıştır.)
• Manda ve himaye kesin olarak reddedilmiştir.
• Devletin ve milletin bağımsızlığı, vatanın bütünlüğü zedelenmemek kaydıyla herhangi bir devletten ekonomik yardım alınabileceği kabul edildi.
• Erzurum Kongresi’nde alınan “Temsil Kurulu, Doğu Anadolu’nun bütününü temsil eder.” kararının yerine Temsil Kurulu yurdun bütününü temsil eder kararı alındı. Üye sayısı 15’e çıkarıldı.
• Ali Fuat Paşa Batı Cephesi’ndeki Kuvay-ı Milliyekomutanlığına getirilmiştir. (Temsilciler Meclisi, ilk kez “yürütme yetkisini” kullanmış ve Batı Cephesi merkeze bağlanmıştır.)
• İstanbul Hükümeti, dış baskı karşısında vatanın herhangi bir bölümünü terk etmek zorunda kalırsa, vatanın bağımsızlığını ve bütünlüğünü sağlayacak her türlü tedbir ve karar alınmıştır.
• Gayrimüslimlere her türlü vatandaşlık hakları saklı kalacağından, siyasi egemenliğimizi kısıtlayıcı ayrıcalıkların verilemeyeceği belirtildi.
• Yapılan çalışmaların halka bildirilmesi ve aleyhteki propagandaların yok edilebilmesi için İrade-i Milliye Gazetesi çıkarılmıştır. (13 Eylül 1919)

SİVAS KONGRESİ’NİN ÖNEMİ VE SONUÇLARI

• Her yönüyle milli, ulusal bir kongredir. (Hem toplanış bakımından hem de aldığı kararlar bakımından )
• Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın tek merkezden yönetimi başlamıştır.
• Mustafa Kemal ulusal hareketin lideri olmuştur.
• Amasya Genelgesi ve Erzurum Kongresi’ndeki gibi ihtilal niteliği taşımaktadır.
• Kongrenin seçtiği Temsilciler Kurulu, TBMM açılıncaya kadar Anadolu hareketini yönetti.
• Misak-ı Milli’nin esasları belirtilmiş ve yeni Türk Devleti’nin temelleri atılmıştır.
• İhtilalci bir kongredir, hükümet değişikliği olmuştur.
• Milli mücadelenin planı çizilmiş ve milli egemenliğin herşeyin üzerinde olduğu belirtilmiştir.
• Bağımsızlık ve direnme kararı alınmıştır.
• İstanbul ile Anadolu’nun bağlantısı kesilmiş ve yetkili kurumun Temsil Kurulu olduğu padişaha, komutan ve valilere bildirilmiştir.
• Kongrenin aldığı kararlar ve İstanbul’la ilişkinin kesilmesi sonucu, Damat Ferit Paşa hükümeti istifa etmek zorunda kalmıştır. Yerine milli mücadelecilere yalın olan Ali Rıza Paşa hükümeti kurulmuştur.

DİKKAT !! Bu hükümet değişikliği Temsil Kurulu’nun, İstanbul Hükümeti’ne karşı ilk siyasi başarısıdır.



AMASYA GÖRÜŞMELERİ ( 20-22 EKİM 1919 )

• İstanbul Hükümeti’nin yeni başkanı Ali Rıza Paşa başa geçince Anadolu’da ılımlı bir hava yarattı ve anadolu ile yeniden iletişim kuruldu. Böylece İstanbul Hükümeti ile Temsil Heyeti arasında görüşmeler yapıldı.

• Görüşmete katılanlar:

- İstanbul Hükümeti adına; Bahriye Nazırı Salih Paşa

- Temsil Heyeti adına; Mustafa Kemal, Rauf Orbay ve Bekir Sami Bey



Amasya Görüşmelerinde Alınan Kararlar Şunlardır:

• İstanbul Hükümeti Sivas Kongresi’nde alınan kararları aynen kabul edecektir.
• İstanbul Hükümeti, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni yasal bir kuruluş olarak tanıyacaktır.
• Azınlıklara Türk ulusunun düzenini bozacak siyasi ve ekonomik haklar verilmeyecektir.
• Meclis-i Mebusan’ın bir an önce toplanması sağlanacaktır. Bunun için en kısa sürede seçimler yapılacaktır.
• Milletvekili seçimi serbest ve müdahelesiz yapılacaktır.
• Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelerin işgaline izin verilmeyecektir.
• İtilaf Devletleri ile yapıalacak barış görüşmelerinde Temsil Heyeti’nin uygun göreceği kişilerin bulunmasını sağlayacaktır.
• Temsil Kurulu’nun onayı alınmadan İtilaf Devletleri ile barış görüşmeleri yapılmayacak ve barış imzalanmayacaktır.
• İstanbul güvende olmadığından Mebusan Meclisi Anadolu’da padişahın belirleyeceği bir yerde toplanacaktır.
• Milli mücadele alyehinde propaganda yapanlar engellenecektir.
• Başta İngiliz Muhipleri Cemiyeti olmak üzere zararlı cemiyetlerin faaliyetleri engellenecektir.

Amasya Görüşmelerinin Önemi:

• İstanbul Hükümeti, Temsil Heyeti’nin varlığını ve Anadolu ihtilalinin gücünü anlamış ve tanımıştır.
• Halkın Temsil Heyeti’ne olan güveni artmıştır.
• İstanbul Hükümeti temsilcisi Erzurum ve Sivas kongresi kararlarını kabul etmekle Anadolu’daki ulusal mücadeleyi hukuksal olarak tanımış oluyordu.

Görüşmelerin Sonucu:

• Burada alınan kararlardan sadece Mebuslar Meclisi’nin toplanması ve seçimlerin serbest yapılması padişah tarafından kabul edilmiştir. Bunun dışındakiler reddedilmiştir.

İstanbul Hükümeti ve Temsil Heyeti Arasında Yapılan Gizli Protokole Göre Şu Kararlar Alınmıştır:

• İzmir’in kurtuluşu için çalışmalar yapılacaktır.
• İngiliz muhipleri cemiyetinin çalışmaları engellenecektir.
• Anadolu’daki hareket engellenmeyecektir.

TEMSİL HEYETİ’NİN ANKARA’YA GELMESİ ( 27 ARALIK 1919 )

• Mebusan Meclisi’nin İstanbul’da toplanması kararından sonra Temsil Heyeti, genel durumu daha yakından izlemek için Ankara’ya geldi.
• Bu dönemden itibaren Ankara, Kurtuluş Savaşı’nın merkezi oldu.

• Ankara’nın Merkez Seçilmesinin Nedenleri:
  • Ankara’nın güvenli olması
  • Ankara halkının milli mücadeleyi desteklemeleri
  • Ulaşım ve haberleşme hizmetlerinin kolayca yapılabilmesi
  • Merkezi bir konumda bulunması
  • Batı Cephesi’ne ve İstanbul’a yakın olması
  • Henüz işgal edilmemiş olması

• Mustafa Kemal, Temsil Heyeti’nin çalışmalarını burada başlatarak 10 Ocak 1920’de Hakimiyet-i Milliye Gazetesi’nin çıkarılmasını başlattı.

SON OSMANLI MEBUSAN MECLİSİ’NİN TOPLANMASI ( 12 OCAK 1920 )

• Meclisin açılmasına karar verilmesinden sonra yurdun her tarafında yapılan seçimler sonucu milletvekilleri seçilmiştir.
• Mustafa Kemal Erzurum’dan milletvekili seçilmiştir.
• Mustafa Kemal milletvekillerini İstanbul’a gitmeden önce Ankara’ya çağırarak bazı kararlar alınmasını sağlamıştır. Buna göre;
  • Mustafa Kemal Meclise başkan seçilecektir. (Fakat bu gerçekleşmedi ve Reşat Hikmet seçildi.)
  • Mecliste Müdafaa-i Hukuk grubu kurulacaktı.

NOT: Bu grubu kurmak istemesindeki nedeni, bu grup sayesinde birlikte daha çabuk ve etkin karar alınabilecekti.

• Mustafa Kemal’in hazırladığı Misak-ı Milli kabul edilecektir.

UYARI:

1- İstanbul’a giden mebuslar (milletvekilleri) baskılar nedeniyle bunlardan bazılarını gerçekleştiremediler.

2- Mustafa Kemal’in emirleri doğrultusunda mecliste Milli mücadelenin gayelerini temsil eden Misak-ı Milli’nin ilan edilmesini sağlayan Felah-ı Vatan Grubu oluşturuldu.

3- Bu grubun ve Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin çalışmaları sonucunda 28 Ocak 1920’de Misak-ı Milli (Milli Yemin) ilan edilmiştir.



Not: Müdafaa-i Hukuk grubu halka dayalı iken, Felah-ı Vatan grubu padişaha dayalı bir gruptur.



SORU: Mustafa Kemal Meclisin İstanbul’da Toplanmasını Neden İstemiyordu?

Çünkü, İstanbul işgal altındaydı. Burada toplanacak meclisin millet iradesini yansıtacak kararları almasının mümkün olmayacağını biliyordu.